Vdekja e socializmit...............

Vdekja e socializmit


Ata që guxojnë të marrin përsipër ndërtimin e një populli duhet të ndjehen vetë të aftë të ndryshojnë natyrën njerëzore, të tranformojnë secilin individ "në një pjesë të një tërësie më të madhe", të ndryshimit të karakterit të njeriut për qëllimin e fuqizimit të tij. - Jean-Jacques Rousseau, 1762


Ne të gjithë jemi përditë socialistë. -Edward, Prince of Wales, 1895


Ngjarja më e rëndësishme në shekullin e Njëzetë nuk është kriza e kapitalizmit, por vdekja e socializmit. -Irving Kristol, 1976

Çfarë është socializmi? Pjesërisht, është një optimizëm i përkthyer në një program politik. Deri kur kapi kopshtarinë, Kandidi ishte një lloj protosocialisti; mentori i tij Panglos mund të kishte qenë një nga filozofët themelues të socializmit. Gjithashtu, socializmi është përqafuar me altruizëm si një aksiomë: emocionet ngashënjyese të altruizmit, të përjetuara në mënyrë alternative si pakënaqësi ndaj të tjerëve dhe kënaqësia eksituese me veten. Filozofia e Rousseau, e cili ngjiti lart atë çka ai e quajti ndjenja "papërshkrueshmërisht e ëmbël" e virtytit në një imperativ politik, është Socializëm në vezë. "Njeriu ka lindur i lirë", ulëriti gëzueshëm Rousseau, "por është gjithmonë në zinxhira". Ky rebus zemërngjethës (tejet eksitues për t'u korrigjuar nga përvoja e thjeshtë) është motori themelor i Socializmit.

Është një motor i ushqyer nga ky deduktim i lehtë, se pashpjegueshmëria e shumëfishtë bashkëpunon në përgatitjen e skllavërimit të vet dhe, për pasojë, sipas shprehjes së njohur të Rousseau, "duhet të përdorë forcën për të qenë i lirë". Ne ia detyrojmë termin "Socializëm" disa ndjekësve të Robert Owen, industrialist britanik i shekullit të nëntëmbëdhjetë që themeloi "New Harmony", një komunitet utopik jetëshkurtër në brigjet e Wabash në Indiana. Pritja fillestare e Owen në Amerikë qe mbresëlënëse. Në fjalën për Kongresin të vitit 1825, raporton Joshua Muravchik në librin e tij "Heaven on Earth: The Rise and Fall of Socialism", audienca e Owen përfshinte jo vetëm kongresmenë, por gjykatës të Gjykatës së Lartë, anëtarë kabineti, Presidentin Monroe dhe Presidentin e zgjedhur John Quincy Adams. Owen i përshkroi këtij grumbullimi të nderuar sesi përpjekjet e tij për zëvendësuar "sistemin egoist individualist" me një sistem të "bashkuar social" do të prodhonte një "njeri të ri" që të ishte i lirë nga imperativët e këqinj që e kanë ndotur natyrën njerëzore nga kohëra që nuk mbahen mend. (Dhe jo vetëm natyrën njerëzore: socialisti utopist Charles Fourier shpresonte që egoizmi dhe mizoria të asgjësoheshin edhe nga mbretëria e kafshëve: një ditë, mendonte ai, edhe luanët e peshkaqenët duhet të zbuten).

Aspekti tejet sentimental i mendimit socialist, nuk e përjashton një element të madh çeliku. Siç nënvizon Muravchik, Revolucioni Francez që "kullota" e Socializmit. Ka qenë atëhere që filozofia e Rousseau doli nga faqet e traktateve dhe manifestove për t'u derdhur në fushën e përgjakshme të historisë. Arkitektët e Revolucionit ju drejtuan Rousseau herët dhe shpejt teksa filluan detyrën e "ndryshimit të natyrës njerëzore", të "modifikimit të karakterit të njeriut për qëllimin e fuqizimit të tij". Kjo metamorfozë nuk vjen me lehtësi. Natyra njerëzore është një gjë e pabindur. Ajo është e rrënjosur si në institucione njerëzore jetëgjata si familja e Kisha, ashtu edhe në zemrën njerëzore.

Gjithçka duhet ribërë qysh nga fillimi nëqoftëse "Liberty, Equality, and Fraternity" më së fundi duhet të realizohen. Përderisa historia është pak më shumë se një akumulim gabimesh, historia si e tillë duhet të abrogohet. E kaluara, një magazinë e gjerë padrejtësishë, është me përkufizim armiku. Për pasojë, revolucionarët e flakën tej kalendarin gregorian dhe filluan sërish në Vitin Një. Ata zëvendësuan javën 7 ditëshe të frymëzuar nga Gjeneza me një cikël 10 ditor dhe ripagëzuan muajt me emra që pasqyronin kultin e tyre të ri të natyrës: Brumaire (mjegull), Thermidor (nxehtë), Vendémiare (erë), etj. Një religjion i ri u lind, po aq arrogant, sa ishte edhe xheloz.

Është domethënëse që mentaliteti socialist është gjithashtu gjithmonë një mentalitet ateist, ku ateizmi nënkuptohet jo dhe aq shumë si mosbesim ndaj Zotit sesa si urrejtje ndaj Zotit - një qëndrim po aq i pabazuar logjikisht, sa kishte qenë destruktiv në praktikë. Ka një perceptim të rëndësishëm në të cilin religjioni siç kuptohtet tradicionalisht pajton njerëzimin me difektin dhe me dështimin. Përderisa socialisti fillon ta abrogojë dështimin, religjioni tradicional është më keq sesa tepria: është një pengesë ndaj përkryerjes. ("Kritika ndaj fesë", thoshte Marx, "është preludi i të gjitha kritikave"). Në vitin 1793, Kishat u mbyllën për ushtrimin e kultit dhe u plaçkitën si plaçkë lufte. Antiklerikalizmi që kishte qenë një karakteristikë dalluese e ndjenjës revolucionare u rrit në mënyrë gjithnjë e më të ashpër. Muravchik e përshkruan të ashtuquajturat "martesa revolucionare", në të cilat priftërinjtë dhe murgeshat lakuriq njëri me tjetrin dhe mbyteshin.

Rousseau ishte gjithmonë duke ecur përpara në vendosjen e "mbretërisë së virtytit". Dishepulli i tij largpamës Maximilien Robespierre foli në mënyrë më të ndershme për "virtytin dhe rrezatimin e tij, terrorin". Është një prej ironive të mëdha të historisë moderne që socializmi, i cili premton një shoqëri më njerëzore, më të kujdesur dhe më të barabartë, në mënyrë koherente ka krijuar një shoqëri më represive dhe më të keqmenaxhuar. Motoja e Socializmit, të cilën Muravchik na e ofron në mënyrë optimiste si "epitaf" i Socializmit, rezulton të jetë: "Nëqoftëse e ndërtoni, ata do të largohen". Nëqoftëse, mund të shtojë dikush, ata janë të lejuar të largohen. Siç na kujton Muravchik në këtë shqyrtim të shkëlqyer të personaliteteve dhe eksperimenteve socialiste, inkurajimi i kundërshtimit nuk është asnjëherë prioritar në axhendën socialiste. socialistët pretendojnë se kanë parë rrëshqitazi parajsën në tokë.

Ata që e refuzojnë ftesën për të përballuar vizionin nuk janë vetëm mosmirënjohës: ata janë tradhëtarë të kauzës së përsosjes njerëzore. Kundërshtimi është kështu jo thjesht mosmarrëveshje, por tradhëti. Tradhëtia është korrektësisht jo dakord me argumentetet, por (sa e lejojnë rrethanat) gijotinën, kampin e përqëndrimit, spastrimet. Në heqjen e "trajektores fenomenale të socializmit", "Heaven on Earth" tregon "historinë e përpjekjes më ambicioze të njeriut për ta zëvendësuar religjionin me një doktrinë lidhur me mënyrën sesi duhet të jetohet jeta që e pretendon bazën në shkencë më shumë sesa në zbulimin e Zotit". Kjo është, të thuash më të paktën, një histori dëftuese. Muravchik siguron një anatomi tronditëse të ëndrrës socialiste, një ëndërr që me një rregullshmëri kronometrike shndërrohet në tmerr. Siç sugjeron Muravchik, nëqoftëse "socializmi qe… ideja më popullore politike e shpikur ndonjëherë", nuk ka dyshim që është më e përgjakshmja. Sigurisht, shumë prej atyre që besojnë tek socializmi janë njerëz të mirë dhe humanë dhe ia vlen të vëresh se socializmi vjen si në versione të buta, ashtu si dhe në ato tiranike.

Muravchik, i cili ishte dikur vetë socialist, i kushton vëmendje të shpeshtë impulseve bujare që qëndrojnë pas disa alotropeve të ndërmarrjes socialiste. Sidoqoftë, ai pranon se "regjime që e quajnë veten socialistë kanë vrarë më shumë se 100 milion njerëz qysh nga viti 1917". Përse? Përse ndodh që "sa më e vendosur përpjekja për të arritur" objektivat e shpallura të socializmit", aq më shumë rezultati i përbuzi idealet njerëzore që ai shpall? Dhe përse ndodh që konservatorët, që përgjithësisht kanë qenë dakord me Samuel Johnson se "Një pajisje e kënaqshme e të varfërit është testi i vërtetë i qytetërimit, rregullisht janë demonizuar si kafshë pa ndjenja? Një pjesë e madhe e përgjigjes qëndron në dinamikat intelektuale të utopizmit. "Utopia" është një fjalë greke për "askund, në asnjë vend": një fjalë e sajuar për një vend imagjinar. Kërkimi për askund-in pashmangshmërisht shpreh pakënaqësi ndaj çdo "diku"-je.

Socializmi, i cili bazohet në optimizmin e pakorrigjueshëm rreth natyrës njerëzore, është një specie e utopizmit. Ai përjeton friksionin e realitetit si fré të patolerueshëm ndaj shpresave të tij. "Utopistët", vëren filozofi Leszek Kolakowski tek "The Death of Utopia Reconsidered," "sapo përpiqen t'i konvertojnë vizionet e tyre në propozime praktike, dalin me projektin me malinj të ideuar ndonjëherë: ata duan të institucionalizojnë vëllazërinë, e cila është mënyra më e sigurtë drejt despotizmit totalitar". Gjithashtu qe dhe ndërhyrja e Marx. Intelektualisht, Marksizmi është forma më shumë e zhvilluar (ashtu si dhe më influentja dhe më vrastarja) e socializmit që ka parë bota, por Kolakoëski sigurisht që është korrekt se influenca e Marksizmit, larg nga "karakteri shkencor" i supozuar i tij, varet "pothuajse tërësisht në elementët e tij profetikë, fantastikë dhe iracionalë".

Marksizmi thotë se ndërsa shoqëritë kapitaliste zhvillohen, shumë njerëz persekutohen në varfëri të turpshme, ndërsa një klikë e vogël kapitalistësh lulëzojnë. Ky skenar, alla Hegel, paraqitet si një pashmangshmëri "dialektike", por në fakt kapitalizmi i ka bërë shoqëritë më të pasura, shumë më të pasura. Kapitalistët bëhen të pasur dhe punëtorët bëhen me të kamur sesa mund të kishin imagjinuar ndonjëherë gjyshërit e tyre. Çështja nëse është i domosdoshëm apo një treg i "domosdoshëm" forcash konvergjente, është një fakt historik. Gjëja kurioze është se ky fenomen, të cilin çdo vëzhgues i paanshëm mund ta llogarisë si kontradiktë, e lë krejtësisht të qetë marksistin që beson vërtet. Çfarëdo gjëje tjetër dikush mund të thotë për të, Marksizmi është sigurisht një prej sistemeve më të papeneterushëm të mendimit të ideuar ndonjëherë. Ai është gjithashtu një prej më të lehtëndryshueshmëve.

Siç vëren Kolakowski, ka qenë gjithmonë i aftë të ndryshojë "përmbajtje nga një situatë në tjetrën dhe të kryqëzohet me tradita të tjera ideologjike". Pjesërisht, kjo është një dëshmi i adaptueshmërisë së tij intelektuale; pjesërisht është thjesht gënjeshtër. Siç e ka shpjeguar vetë Marx në një letër të vitit 1857 për Friedrich Engels rreth një parashikimi elektoral që ai kishte bërë, "Ka mundësi që unë do të kem rrjedhur, por në këtë rast dikush duhet të dalë nga kjo gjendje me pak dialektikë. E kam shprehur propozimin tim, sigurisht, që të kem të drejtë në çdo rast".

Muravchik e fillon rrëfimin e tij të karrierës së socializmit me figura të tilla si François-Noël Babeuf dhe Sylvain Maréchal, egalitarizmi dhe mbështetja e dhunës e të cilëve ndihmuan t'i jepej toni dhe programi vrastar i Revolucionit Francez. Maréchal, i cili e mësoi veten të firmoste HSD (Homme Sans Dieu, Njeriu pa Zot), qe mbi të gjitha një apostull u egalitarizmit radikal: cilësi e kuptuar jo si një postulat ligjor, por si një imperativ ekzistencial. "Nëqoftëse ekziston në Tokë një njeri i vetëm që të jetë më i pasur dhe më i fuqishëm se shokët e tij", shkruajti ai, "atëhere ekuilibri është i prishur: krimi dhe fatkeqësia janë në Tokë". Është imperative, thotë Maréchal në Manifestin e të Barabartëve të tij, të "largohet nga çdo individ shpresa e të bërit ndonjëherë më i pasur, më i fuqishëm apo më i dalluar nga inteligjenca e tij". Punë e vështirë ky largim, por shpërblimet e premtuara qenë të mëdha: barazi e vendosur vërtet, argumenton Maréchal, dhe rezultati do të ishte "zhdukja e shenjave, gardheve, mureve, mbylljeve të dyerve, grindjeve, gjyqeve, vrasjeve, të gjitha gjykatave... penale, burgjeve, trupicave, dënimeve, ... zilisë, xhelozisë, makutërisë, krenarisë, mashtrimit, dyfishtësisë dalluese, me një fjalë të të gjitha veseve".

Sigurisht, deri sa të vijë ajo ditë, do të ketë shumë "gjyqe, vjedhje, vrasje, … gjykata, trupica, dënime" me qëllim që të përshpejtohet institucioni i barazisë. Babeuf, i cili e quajti veten "Gracchus" Babeuf sipas emrit të reformatorit legjendar të tokave romak, vuri gjithashtu barazinë radikale në qendër të programit të tij revolucionar. Përderisa asgjë nuk e institucionalizonte pabarazinë më shumë sesa pronësia private, arësyetonte ai, atëhere pronësia private dhe rrjedhoja e saj, paraja, duhej të zhdukej. Babeuf shikoi përpara në "shpartallimin e përgjithshëm të sistemit pronësisë private" si një shtojcë e "pashmangshme" e revolucionit. "Shoqëria", thoshte ai, "duhet të ndërtohet që të operojë në mënyrë të atillë që ta shkulë njeherë e përgjithmonë dëshirën e njeriut për t'u bërë më i pasur, më i zgjuar ose më i fuqishëm se të tjerët". Ashtu si Maréchal - ashtu si Robespierre të cilin ai e admironte si një "rigjenerues" që "asgjësonte gjithçka që e pengonte" - Babeuf (i cili gjithashtu e quante veten "Marat i Somme") besonte se "me qëllim që të qeverisë në mënyrë të mençur, është e domosdoshme të terrorizohen djallëzorët e përmbysur, rojalistët, papistët dhe masakrues të publikut. … Njeriu nuk mund të qeverisë demokratikisht pa këtë terrorizëm".

Nëqoftëse kostoja e parajsës ishte fatkeqësisht e lartë, ajo nuk ishte asgjë krahasuar me beneficet e parashikuara. "Nuk mendoj se kjo është e pamundur", i shprehej Babeuf me entuziazëm gruas së tij, "që brenda një viti, nëqoftëse zbatojmë në mënyrë korrekte masat tona dhe veprojmë më të gjithë maturinë e nevojshme, do t'ia arrijmë t'ia dalim në sigurimin e lumturisë së përgjithshme në Tokë". Sot Babeuf është pak më shumë se një referim në historinë e tiranisë. Si me shumë ekstremistë, ekstravaganca e vërtetë e thënieve të tij është marrë në mënyrë implicite si një licensë për ta shkarkuar atë po për t'i zvogëluar rëndësinë. Ajo çka thelbësisht sfidon statukuonë është e mbuluar nga retorika e ekstremizmit: ajo që është ekstreme është gjithashtu ekspesionale, një rast i veçantë, domethënë jo realisht kërcënues.

Por kjo linjë arësyetimi keqkupton kërcënimi e paraqitur nga radikalë si puna e Babeuf. Ekstremizmi i tij nuk u kufizua në aktet e përgatitura në fundin e shekullit të tetëmbëdhjetë. Ai jetoi në programet vrastare socialiste që ai ndihmoi të frymëzoheshin. Rëndësia e Babeuf në historinë e socializmit u nënvizua nga Marx dhe Engels. Tek "Familja e shenjtë", puna e tyre e parë e përbashkët, ata nënvizuan me dashuri se sulmi i Babeuf ndaj pronësisë private "i dha jetë idesë komuniste". (Thelbi i Komunizmit, vërejti me korrektësi Marx, mund të përmblidhet me një shprehje të vetme: abrogim i pronës private). Rëndësia e Babeuf u riafirmua në manifeston themeluese të Kominternit në vitin 1919, autorët e së cilës e panë veten e tyre si "vazhduesit e drejtpërdrejtë të përpjekjeve dhe martirizmit heroik të një linje të gjatë brezash revolucionarë (duke filluar) nga Babeuf". Në ditët tona, marksisti i shkollës së Frankfurtit, Herbert Marcuse, e ka mbrojtur mendimin e Babeuf si një mjet për të luftuar të këqijat tërheqëse të kapitalizmit të avancuar. Muravchik vërtitet me besim në historinë e socializmit, duke thurur pastërtisht biografi, anekdota dhe analizë politike në një kronikë magjepsëse idealizmi të diziluzionuar. Një pjesë e madhe e "Heaven on Earth" jepet lidhur me rritjen dhe modelimin eventual të atij që mund ta quanim "socializëm i butë". Muravchik me plot durim detajon eksperimentet e utopistëve si Robert Owen, reformatorëve marksistë si Eduard Bernstein (një i përkëdhelur i Engels), lëvizjet trejdjunioniste të Samuel Gompers e George Meany dhe redaktimet e mesit të shekullit të njëzet të impulsit socialist në qeverinë laburiste të Clement Attlee, Tanzaninë e Julius Nyerere dhe kibutzin izraelian. Ndoshta faqet e tij më të shkëlqyera i kushtohen karrierave të Mussolini dhe të Engels. Ne priremi ta mendojmë fashizmin si antitezë të socializmit apo marksizmit, por, siç na e kujton Muravchik, ekzistojnë në fakt kontinuitete të thella midis tyre.

Mussolini filloi si një dishepull i Leninit dhe nuk e përbuzte dhe aq shumë marksizëm-leninizmin teksa u bë një "heretik" i vetëdeklaruar. Kështu një prej grupeve banditeske të Mussolini e quajti veten Çeka, sipas emrit të policisë sekrete të Lenin. Siç vëren Muravchik, "megjithëse të ashpër në antipatinë e tyre ndaj komunizmit, fashistët asnjëherë nuk reshtën së imituari atë, duke nënvizuar në mënyrë implicite pretendimin e tyre për të qenë trashëgimtarët e vërtetë ose superiorë të së njëjtës trashëgimi". (Diçka e ngjashme mund të thuhet për Hitlerin, partia e të cilit në fund të fundit quhej Nacional Socialiste. Është e vërtetë që Hitler qe antikomunist i tërbuar, por, në të njëjtën kohë, ai e pranoi se kishte "mësuar goxha nga Marksizmi").

Shumë prej nesh e mendojnë Engels si partnerin e vogël në konglomeratin e kompanisë Marxism, Inc. Deridiku ky perceptim është i saktë, por Muravchik tregon se kontributi i Engels në formimin e doktrinës marksiste qe shumë më i madh nga sa njihet rëndon. Djalë i manifakturistit të pasur gjerman të tekstileve, Engels ia kaloi përbukuri për dekada me rradhë në Manchester në zyrën e kompanisë Engels & Ermen me qëllim që të siguronte para të mjaftueshme për të mbështetur shokun e tij të armëve. (Engels gjithmonë do t'i dërgonte para Marx; kur në fund u largua nga firma e familjes, ai i caktoi Marx një pension vjetor prej 350 stërlinash - një shumë disa herë më e madhe nga ajo me të cilën jetonte një familje mesatare, por jo e mjaftueshme për Marx, i cili gjithmonë e çonte nivelin e tij të shpenzimeve mbi atë që i jepej nga ana e bamirësit të tij). Engels qe një publicist i palodhur. Për shembull, qe Engels ai që sugjeroi titullin e "Manifestit Komunist" për biblën e tyre të përbashkët.

Kur më së fundi Marx, pas vitesh të panumërta, arriti të kompletojë vëllimin e parë të atij që do të quhej "Das Kapital", Engels e fshikulloi atë kudo, duke marrë përsipër mbi vete të shkruante dhjetë rezyme të ndara mbi librin. Gjithashtu, ai kompletoi vëllimin e dytë dhe të tretë të librit, duke përmbledhur shënimet e shpërndara të Marx në diçka që dukej një argument i logjikshëm. Në mënyrë më thelbësore, "Konturet e një kritike të ekonomisë politike" e Engels e vitit 1844 artikuloi shumë pika qëndrore të doktrinës, të cilën qyshatëhere jemi mësuar ta quajmë Marksizëm, mbi të gjitha tezën që evolucioni i kapitalizmit domosdoshmërisht çon në një konmpeticion për jetë a vdekje modos kapitalistëve dhe në varfërimin e dehmanizimin e shumicës së popullsisë. Vetë Marx e quajti atë "një punë prej gjeniu" dhe përfshiu shumë prej argumenteve qëndrore të saj në punën e tij të mëvonshme.

Argumenti i Muravchik ka dy aspekte. Si shumë komentatorë të diziluzionuar, a paraqet një kronikëserioze të diziluzioneve dhe krimeve të socializmit. Na kujton neve - nëqoftëse akoma duam ta kujtojmë - për rolin qëndror që "asgjësimi… i racave reaksionare" (Marx), "zhdukja" e armiqve (Lenin) gjithmonë ka luajtur në Marksizmin "realisht ekzistues". Muravchik paraqet gjithashtu lajmin e gëzuar se më së fundi ka ardhur agimi, se më së fundi jemi zgjuar nga ëndërra e gjatë e utopisë socialiste. Është vështirë të argumentosh diskutosh me pjesën e parë të argumentit të tij. Po me të dytën? Sigurisht, që është domethënëse që Bashkimi Sovjetik u shemb dhe që lideri i tij i fundit, Mikhail Gorbachov, do të pranonte kohët e fundit se pretendimi komunizmi rreth progresit ekonomik kishte qenë "propagandë e pastër". Noshta është gjithashtu domethënëse që Tony Blair në Britani duhet të kishte bërë fushatë me slloganin "Laburistja është parti e biznesit", por unë nuk mund ta ndihmoj marrjen e lajmeve për vdekjen e socializmit me një skepticizëm të caktuar. Për një gjë, faktin që një ide është diskredituar në mënyrë të hollësishme, nuk bën asgjë në shndërrimin e saj në impotente. Është pjesë e perversitetit të natyrës njerëzore që ide të diskredituara shpesh janë idetë më të suksesshme. Pastaj unë shikoj pak dëshmi që dogma themelore e socializmit - me pak fjalë, ideali i barazisë - është në rrugën e tij drejt koshit të plehërave të historisë. Rrotat e barazitarizmit mund t'i thërmojnë më tej më ngadalë në vendet liberal demokratike sesa në ato komuniste, por gjithësesi thërmojnë. Do të ishte e pëlqyeshme të mendoje se në lënien prapa të shekullit më të përgjakshëm të historisë, ne gjithashtu kemi lënë prapa pasionet që ndezën masakrën e paprecedent të tij, por koha dhe sërish historia na kanë mësuar se etja për barazi është nga pasionet më brutale të mendjes njerëzore. Është për këtë arësye që unë besoj se filozofi David Stove kishte të drejtë kur e identifikoi "etjen për gjak" si një ingredient qëndror në psikologjinë e barazisë. Socializmi do të fitonte në masën që është fituar barazitarizmi. Ndërkohë, kam frikë se Stove ka të drejtë se "shumë larg nga të qënurit i vdekur komunizmi, sic mund të besojnë tani disa njerëz budallenj, ne mund të shikojmë plot besim përpara për Marx, Lenin, Stalin, Mao, Kim Ir Sen, Pol Pot, Ceausescu, Baader - Meinhof, Sendero Luminoso më të mëdhenj dhe më të mirë dhe gjithçka të mbetet".

(New Criterion)